Huidmondjes, watertransport en plantsap
20 mei 2020 - Glasgroenten
Huidmondjes spelen een belangrijke rol in de waterhuishouding en in de fotosynthese van een plant. Het kasklimaat heeft groot effect op de stand van de huidmondjes en daardoor ook op de waterhuishouding en de nutriëntensamenstelling van het plantsap.
Een plant heeft in het blad huidmondjes. Huidmondjes bestaan uit twee sluitcellen. Onder de sluitcellen bevinden zich holtes in het bladmoes (zie foto). De stand van de huidmondjes, open of dicht, is bepalend voor de verdampingstand van de huidmondjes, open of dicht, is bepalend voor de verdamping. Maar dat niet alleen, ook de fotosynthese is hiervan afhankelijk. Voor het proces van fotosynthese zijn water en CO2 nodig:
6H2O + 6 CO2 -> C6H12O6 + 6 O2
Bij het volledig sluiten van de huidmondjes stopt de fotosynthese. Onderzoek heeft echter aangetoond dat voor de CO2-opname de huidmondjes maar een heel klein beetje open hoeven te gaan. De verdamping, en dus het verlies van water, zal dan beperkt zijn.
Figuur 1: Huidmondjes in het blad. Foto: BCC Bioscience Image Library
Openen en sluiten
De verdamping vanuit een gewas wordt vooral gestuurd door het verschil in relatieve luchtvochtigheid (RV) tussen bladholten en de kaslucht. Bij een stijging van de instraling neemt de luchttemperatuur in de kas toe en wordt het verschil in RV tussen bladholtes en kaslucht groter. Warmere lucht kan immers meer vocht bevatten. Daardoor zal het blad meer verdampen en neemt het aantal nutriënten in de cellen toe, met andere woorden de osmotische waarde stijgt. Het gevolg is dat de plant meer water vasthoudt en minder verdampt. Dit heet een terugkoppelingseffect.
Als de luchttemperatuur in de kas afneemt, wordt het verschil in RV tussen kaslucht en bladholtes kleiner en neemt de verdamping af. Hierdoor kan de bladtemperatuur stijgen, waardoor de RV in het blad lager wordt. Het verschil met de RV van de kaslucht neemt toe en de huidmondjes gaan weer open voor verdere verdamping. Een tweede terugkoppelingseffect.
CO2-concentratie
Het openen en sluiten van de huidmondjes wordt naast de temperatuur van het blad ook beïnvloed door de hoeveelheid CO2 in de kas. Bij een hogere CO2-concentratie zullen de huidmondjes zich in meer of mindere mate sluiten, waardoor de gewasverdamping zal afnemen. Echter als de bladtemperatuur dan weer toeneemt, gaat een deel van de huidmondjes weer open en neemt de verdamping weer toe.
Water is niet alleen een transportmiddel voor nutriënten en een koelmiddel voor de plant, het is ook een basisbestanddeel van een cel. Water zorgt bijvoorbeeld voor een goede celspanning (turgor). Als gevolg van de verdamping van de plant neemt de turgor van een plant af. De plant wordt slapper. Over het algemeen loopt de wateropname iets achter bij de verdamping.
Als de verdamping door een terugkoppelingsmechanisme afneemt, blijft de wateropname tijdelijk groter dan de verdamping en kan de plant zijn water weer aanvullen en zal het volume en gewicht weer toenemen. Vooral ‘s avonds, als de verdamping minder is, en de huidmondjes grotendeels gesloten zijn, kan het water weer worden aangevuld.
Samenstelling plantsap
Wateropname en verdamping spelen een grote rol bij de samenstelling van plantsap. Het klimaat en de stand van de huidmondjes zijn daarbij bepalend. Het is daarom belangrijk om bij bemonstering voor PlantsapCheck steeds het zelfde bemonsteringstijdstip aan te houden. Lees meer >
